FREZELEME
Birçok kesici dişleri bulunan dönen bir aletle metal parçaların üzerinden talaş kaldırma işlemine verilen addır. Kesici takım dönmek sureti ile ana hareketi oluşturur. Paso ve dönme hareketi iş parçası tarafından sağlanır. Çok çeşitli parçaların işlenmesinde kullanılır. Bu tezgahta, freze tablasına bağlanan parçalar ilerlerken ekseni etrafında dönen kesici çakının oluşturduğu talaşlarla şekillendirilir. Çeşitli özellikteki yüzeyler, kanallar, dişli çarklar frezeleme ile şekillendirilir. Frezeleme Çeşitleri: Frezeleme, takımın konumuna göre iki şekilde uygulanabilir. a)Çevresel Frezeleme b)Alın Frezeleme a)Çevresel Frezeleme:Çevresel frezeleme silindirik frezeleme takımı ile gerçekleştirilir. Takım çevresi ekseni etrafında dönerek talaş kaldırır. Takım çok ağızlıdır. Çevresel frezeleme iki şekilde uygulanabilir;
1)Eş Yönlü Frezeleme
2)Zıt Yönlü Frezeleme
1)Eş Yönlü Frezeleme:Bıçağın dönme yönü ile parçanın ilerleme yönü aynı ise buna eş yönlü frezeleme denir. Eş yönlü frezelemede talaş işlenmiş yüzeye yığılır ve böylece yüzey kontrol edilebilir. Eş yönlü frezelemede takım dolu malzemeye daldığından, kayma olmaz, yüzey görünümü mattır, yüzey kalitesi iyidir.
2)Zıt Yönlü Frezeleme: Bıçak dönme yönü parça hareketiyle ters yönde ise buna zıt yönlü frezeleme denir. Zıt yönlü frezelemede kesici takım daima işlenmiş yüzeyle temas eder ve bıçak ömrü uzun olur. Zıt yönlü frezelemede takım iş parçası üzerinde kayabilir. Yüzey, mat ve parlak çizgilerden oluşur.
Frezeleme Çeşitleri ve Freze tezgahının Başlıca Kısımları
Alın Frezeleme: Alın frezeleme, alın freze takımı ile gerçekleştirilir. Takım ekseni işlenen yüzeyine dik ve takım kendi ekseni etrafında döner. Uygulamada alın frezeleme takımının çapı işlenecek takımın çapından büyük seçilir.
Freze Tezgahını Tanıtılması Freze Tezgahının BaşlıcaKısımları
1)Gövde:Tezgahın en büyük kısmını teşkil eder. Gövde içine değen bütün hareket organlarını alabilecek büyüklükte yapılır.
2)Konsol:Üzerinde araba ve tabla taşıyan, destekli, dik doğrultuda aşağı-yukarı hareket eder.
3)Araba:Tezgahın enine hareketini sağlayan tezgahtır.Yatay ve düşey freze tezgahlarında bulunur.
4)Tablo:Konsolun üzerine yerleştirilmiş, sağa-sola hareket edebilen,iş parçasını üzerine bağlandığı parçadır. Merkad Makine Kalıp San.’de Bulunan Freze Tezgahı ve Çeşitleri Yatay Freze Tezgahı:Freze çakılarının takıldığı malafa mil yataya paraleldir. Takım organ miline bağlıdır. Silindirik metal parçalar aparatın iki yanına dik olarak sabitlenir. Bir tarafına dişi pim,diğer tarafına erkek pim açılır.
Makinenin Tanımı;
Freze makinesi mobilya tablalarının ön cumbalarına, çerçeve konstrüksiyonlu işlerin çıtalarına, kalınlığı fazla tablalara, masa ve sehpa tablalarına ve sürme camlı mobilyalarda cam çıtalarının ön cumbalarına kordon açılmak suretiyle mobilyanın daha güzel ve zarif görünmesini sağlayan araçtır. En önemli şekillendirme makinelerinden biri olan alt freze, parçalara lamba, kiniş, kordon, pah, erkek zıvana, kırlangıç kuyruğu kızak ve kanal açma, kenar şekillendirme ve temizleme gibi çok amaçlı olarak kullanılır. Piyasada yatay freze olarak anılan makinenin motor ve milinin tablanın altında olması nedeniyle “Alt Freze”olarak adlandırılır. Makine kalıplama dekoratif etkiler ve eklem yerleri için malzemenin kenar ve uçlarını kesmek için kullanılır. Takılan çeşitli top veya yıldız bıçaklar vasıtasıyla çok değişik şekiller verilmesi mümkündür. Bu makine kullanılmadan önce ve kullanım esnasında önlemler alınmaz ise tehlikeli bir makinedir. Yüksek dönme hızı ve işin doğası uygun koruyucuların düzenlenmesini zorlaştırır. Seri imalat atölyelerinde cumbalara tutkallanmış masif parçaların alttan ve üstten aynı zamanda rendelenmesini sağlayan bu makine zamanı seri imalatta en çok kısaltan makinelerin başında gelir.
Frezeler mil çapına ve tabla büyüklüğüne göre ölçümlendirilir. Okullarda kullanılan Freze makinelerinin çoğunun mil çapı 8-20 mm tabla ölçüleriyle 50*70 cm’dir.
Makine gövdesi oturaklı ve çoğunlukla dökme demir olup kullanılan yüzeye tesviye edilmiştir. Makine yardımcı aygıtlarla donatılmıştır. Bu aygıtların yardımı ile değişik işlerin kolaylıkla yapılması sağlanır. Motor güçleri fazla olduğundan verimleri yüksektir. Bu makinelerin bazılarında seri üretime uyum sağlamak için otomatik çalışma düzenleri de vardır.
Freze basit bir makinedir. Tezgah orta kısmından çıkan bir mil, ağır bir çelik kaide, bir motor ve hareket mekanizması ve bir parmaklık (siper)dan oluşur. Tezgah ortasında ince uzun parçalar için bir yiv vardır. (El Siperi), Makinelerin çoğunda mil parçaya ve sipere pozisyon vermek için yukarı aşağı hareket ettirilebilir. Bazılarında da tezgah yükseltilebilir veya alçaltılabilir. Pürüzsüz bir şekillendirme için makine 7200-8500 devir / dakika arasında bir hızda çalıştırılmalıdır. Makinede kesicilerin çok çeşitli türleri vardır. En güvenlisi bütün temel işlemler için önerilen üç dilli katı tiptir.
İş verimi arabalı, otomatik iş besleme tablalarının takılması ile daha yüksek boyutlara ulaşır. En önemli kısımları millere takılarak esas işleri yapan kesici bıçaklar veya Freze kafalarıdır. Freze kafaları çok çeşitli şekillerde geliştirilmiştir.
Bu makinelerin başlıca parçalarını sıralayacak olursak;
1. 1. Tabla
2. 2. Yardımcı aygıtlar
3. 3. Miller ve yataklar
Gövde;Preslenmiş çelik dökme demir yada ağaçtan yapılmış olup motoru ve tablayı taşır. Makinenin diğer parçalarını üzerinde taşır. Makinenin konstrüksiyon özelliğine ve kullanım amacına göre çok değişik yapıda imal edilmiştir. Genel olarak makine gövdelerini şu ana gruplarda toplamak mümkündür
A) Kapalı Gövdeler: Daha çok ağır tip Freze makinelerinde görülür. Dökme demirden ve bütün olarak yapılmıştır. Akuple motor, dişliler, ayarlama ve vites kolları, koruyucu kapaklar vb. parçalar kapalı gövdeye dengeli ve emniyetli bir şekilde bağlanmıştır. Özellikle hareketli bölümler toz, talaş ve darbe gibi dış etkilerden korunmuştur.
B) Açık Gövdeler: Hafif makinelerde görülen bu gövde tipinde makinenin yapısı sadeleştirilmiştir. Madeni veya ağaçtan bir sehpa üzerine oturtulmuştur. Genellikle yanları açıktır veya saç kapaklarla kapatılmıştır.
Tabla; Tabla işlenmiş dökme demirden yapılmış, siperi ve işlenecek parçayı üzerinde taşır. Parçaların üzerinde işlenmesi nedeniyle, tabla parça işlemeyle ilgili tüm aparatları üzerinde bulundurur. Tabla makinede iş parçasının üzerinde sürdüğü veya üzerine bağlandığı düzgün yüzeyli bir plakadır. Makine tablaları ya sabittir yada parça üzerinde sürülerek işlenir; veya tabla hareketlidir. Üzerine bağlanan parça ile birlikte sürülür. Makine tablaları çoğunlukla dökme demirden yapıldığından dayanımını artırmak ve eğilmeyi önlemek için alt kısmı çerçeve (ızgara) şeklinde pekiştirilmiştir. Sürtünmeyi azaltarak parçanın hareketlerini kolaylaştırmak için üst yüzeye ince kanallar (yiv) açılmıştır. Tabla üzerinde yardımcı aygıtlar bağlanması için kanal ve delikler bulunur. Tabla üzerinde bulunun aparatlar ve işlevleri şunlardır;
A) Siper bağlama ve talaş toplama düzeni: Parçaların işlenmesi esnasında işleme derinliğinin ayarlanması için siperin ileri-geri hareket etmesi gerekir. Bu hareket siper bağlama düzeni ile sağlanır. Makine modellerine göre değişebilmekle beraber. Siper, gövdesine uyacak aralıkta bağlanmış dik iki cıvata ve üstten takılan kollu veya saplı vidalarla tablaya bağlanır. Siperin ince ayarı ise özel vidalarla sağlanır. Çalışma emniyeti açısından işlemden çıkan talaş, bağlama düzeni ile komple yapılan toplama düzeni ile birlikte aspiratör sistemine çekilir.
B) Mil boşluğu: Milin yukarı çıkması ve çalışması için tablanın ortasında bırakılan boşluktur. Ayar, sökme ve takma işlemlerinde çalışma rahatlığı açısından boşluk kapakları parçalı olarak yapılır ve isteğe göre genişletilip daraltılabilir.
C) Siper: İş parçalarının dayanarak düzgün ve belirli bir doğrultuda işlenmesini sağlar. Siperin ana gövdesi dökme demirden, siper bağlama ve talaş toplama düzeni olarak yapılır. Parçaya yataklık eden esas siper ahşaptan yapılır ve ileri geri hareketi sağlayacak bir bağlama düzeni ile bağlanır. Ahşaptan yapılmış ön ve arka siper parçaları genellikle aynı doğrultuda kullanılmakla birlikte yapılacak işin özelliğine göre özel ayar düzeni yardımıyla, talaş kalınlığı kadar farklı doğrultuda ayarlanabilir. Ayrıca siper parçaları kullanılan kesicinin çapına göre birbirine en yakın ve emniyetli bir aralıkta ayarlanır. İşlemlerin emniyetli bir şekilde yapılabilmesi amacıyla sipere yönelik olarak üst ve yan baskı çubukları ve özel koruyucular kullanılabilir. Alt freze makinesinde normal siperden başka özel amaçları karşılayacak çok değişik yardımcı siperler yapılabilir.
A) Kızaklı Gönye Siperi (Hareketli Siper): Genişliği dar olan parçaların boy profillendirilmesinde parçaları emniyetli bir şekilde itilmesi amacıyla kullanılır. Kızaklı gönye siperi daire testerelerde olduğu gibi direkt tabla üzerine açılmış olan kanal içinde çalışabileceği gibi makinenin ön tarafına yapılmış özel bir kızak düzeni ile de çalışabilir. Hareketli siper işlenecek parçaların belirli bir doğrultuda kesiciye verilmesi için kullanılan aygıttır. Hareketli siperin bir başka sürgülü iş tablalarıdır. Bunlar mafsallı bir destekle makara üzerinde hareket eder. Ayarlı siperler yardımı ile parçayı belirli bir eğimde işlemek mümkündür. Sürgülü iş tablaları daha çok makine tablalarından taşan parçaların sürekli işlenmesinde kolaylık sağlar. Aygıtlar her işte kullanılmadığı için çıkarılıp ayrı bir yerde saklanabilir.
B) Bağlama aygıtları: Hareketli tablalarla yapılan işlerde parçanın oynamaması için kullanılan sıkma düzenidir. Bu aygıtlarda sıkma işi vidalı yada eksantrik bir kolla yapılabilir.
C) Yardımcı Destek: Kapı pencere ve kapak gibi boy ve genişlikleri büyük ve ağır olan işlerin kenarlarına lamba, pah gibi oluşumların uygulanması esnasında gerekli önlem alınmazsa veya tabla genişliği yeterli olmazsa iş tabladan aşağı düşmek isteyecek bu da işlemin sağlığını etkileyecektir. Bu sakıncayı önlemek için tabla içerisine sürülebilen hareketli destekten faydalanılır.
D) Otomatik İticiler: Sipere dayanarak işlenen parçaların seri bir şekilde beslenmesinde kullanılır. İtici sürekli çalışmalarda parçanın hareketini sağlayan aygıtlardır. Parça beslemeye kaptırıldıktan sonra itme yapılmaz, yeni bir parça verilir. Otomatik sürücü tabla üzerinde bu amaç için hazırlanmış deliklere cıvatalar ile bağlanır. Kullanılmadığı zaman makineden uzaklaştırılabilir veya siper arkasına alınabilir. Ayrı bir motordan hareket alan teker veya makaralar işlenecek parçayı belirli bir ilerleme hızına göre kesiciye verir. Bu makara veya tekerleklerin çevreleri parça yüzeyini zedelemesi ve tutuculuk sağlaması için, sert kavukçuk veya plastik bir gereçle kaplanmıştır. Otomatik iticiler pratikte Almanca aslından alınarak forschup aparatı diye de adlandırılmaktadır.
E) Koruyucular: Ağaç işleri makinelerinde kesiciler yüksek devirle ve açıkta çalışmaktadır. Bu sebepten sık sık iş kazalarının ortaya çıktığı görülmektedir. Bu kazaları önlemek amacıyla özel koruyucular kullanılır. Değişik makinelere göre çok değişik biçimlerde olan bu koruyucular, kesicinin çevresini az veya çok kapatarak, elin korunmasını sağlar. Koruyucular parça kalınlığına göre ayarlanabilir.
F) Sehpalar: Makinelerde çok uzun boyda ağır parçalar işlenirken, bir baştan desteklik yapmak üzere, çeşitli sehpalar kullanılır. Geniş bir taban veya çatal ayak üzerine oturan ve çoğunluk makine tablası yüksekliğine göre ayarlanabilin bu sehpaların üzerinde birer silindir bulunur. Parça ileri sürüldüğünde bu silindir dönerek hareketi kolaylaştırır.
G) Diğer Yardımcı Aygıtlar: Bir makinede yukarıda sayılanlar dışında sıkma vidaları, ayar volanları, hareket kolları ve pedalları, dişliler,kızaklar vb. gibi çok sayıda ve özellikte yardımcı parçalar vardır. Bunlar ayrı bir aygıt şeklinde olabildiği gibi, makinenin yapısı gereği tamamlayıcı şekilde de olabilir.
Miller ve Yataklar; Miller işlenmiş yüksek kaliteli çelikten yapılmış olup üzerine bıçak takılacak flanş vb. aparatları bulunan gücünü akuple veya kayışlar yardımı ile motordan alan bir makine elemanıdır. Mil üzerine çeşitli şekillerde kesiciler vasıtasıyla esas şekillendirme işlemini gerçekleştiren ana elemanlardan biridir. Mil tabla düzlemine dik konumda çalışır ve istenilen açıda eğimlendirilebilir.
Freze milinin dibi genellikle koniktir ve motordan hareket alarak dönen mil kovanı içine yerleştirilecek bağlama somunu ile sıkıştırılır.
Bir makinede kesicileri ve kasnakları taşıyan millerle parçanın ilerlemesini sağlayan silindirler, yüksek veya alçak devirlerle dönüş yapar. Bu dönüşte millere desteklik yapmak ve sürtünmeyi en aza indirmek makinenin verimi bakımından büyük bir önem taşır. Zira, azaltılan sürtünme ile hareketin kolaylaştırılması kuvvet kaybını azalttığı gibi zamanla aşınmaya ve sarsıntılı dönüşlere de engel olur.
Yataklar, taşıdıkları millerin devir sayılarına ve özelliklerine göre başlıca iki grupta toplanabilir.
A)Düz Yataklar:Bunlara kaymalı yataklar da denir. Mil ucuna uygun olarak yapılmış ve dikkatle alıştırılmış bu yatakların iç çeperleri, milin aşınmasını önleyecek, font, bronz, pirinç, beyaz metal vb. gibi daha yumuşak metallerle kaplanmıştır. Bunlar dışında özel amaçlarla yapılmış sentetik gereçlerle kaplanmış yataklarda vardır. Uzun süre aşınan ve laçkalaşan düz yataklar yeniden kaplanmak ve alıştırılmak suretiyle kullanılır uruma getirilir.
Sürtünmeyi ve dolayısı ile aşınmayı azaltan faktörlerden biriside yağlamadır. İki yüzey arasında bir katman yapan yağ kaymayı kolaylaştırarak büyük ölçüde aşınmayı engeller. Bazı düz yataklarda yağın dışarıya akması önlemek için iç çeperlere eksen doğrultusunda kanallar açılmıştır.
Her çeşit düz yatakların dıştan yağlanmasında değişik yöntemler kullanılmaktadır. Genel olarak dışa açılan kapaklı bir yağ deliğinden özel yağ pompası ile yağlama yapılır.
B)Rulmanlı Yataklar: Özellikle yüksek devirli ve fazla ağırlık taşıyan millerde rulmanlı yataklar kullanılır. Rulmanlı yataklarda sürtünme kat sayısı, düz yataklara göre çok büyük bir yüzde ile düşürülmüştür. Zira bu yataklarda kayma yerine, sürtünme bakımından kat kat düşük olan yuvarlanma vardır.
Rulmanlı yataklar genel olarak iç içe iki bilezik ile bunların arasında yuvarlanan küresel veya silindirik parçalardan ibarettir. Bu bakından rulmanlı yataklarda bilyalı ve silindirli olmak üzere başlıca iki grupta toplanabilir.
Yukarıda bilyalı ve silindirli yataklara ilişkin örnek görülmektedir.
Bilyalı yataklar fazla yük taşımayan fakat yüksek devirle dönen miller için uygundur. Bunlarda hem yük ve hem de yüksek devirle çalışanlar için çift sıralı bilyalı yataklar kullanılır.
Rulmanlı yatakların ikinci türü silindirli olanlardır. Alçak devir ve fazla yük için bu yataklar elverişlidir. darbeli millerde eğmeçli fıçı biçimli silindirli yataklar büyük bir direnç gösterir. Çok küçük çaplı yataklarda(İğneli Rulman) adı verilen ve rulmanları iğne şeklinde olanlar kullanılır. Bunlar dışında makinenin ve milin özelliğine göre konik rulmanlar, gezgin bilezikli rulmanlar vb. gibi daha çok rulman çeşitleri vardır.
Rulmanlı yataklarda, düz yataklar gibi sürekli olarak yağlanır.
Makinenin Elektriksel Donanımı ve Motorları;
Makinenin dahili elektrik tesisatı tamamen yapılmıştır. Makineyi elektrik şebekesine bağlamak için şartel üzerindeki bağlantı tablası üzerindeki kapağı çıkarılır. Makinenin şarteli hız ve dönüş yönünü değiştirecek şekilde yapılmıştır. Milin dönüş yönünü değiştirmeden önce, daima milin durmasını bekleyiniz.
1. 1. Tabla ölçüleri: Ortalama 80x80 cm
2. 2. Mil çapı: 30-40mm
3. 3. Mil dönme hızı: 3000-18000 devir/dakika(genellikle çift devirli olur)
4. 4. Kesme hızı: 30-90 m/sn
5. 5. Sevk hızı: 6-90 m/dak
6. 6. Motor gücü: 3-5 BG
Bir mekanik etki sonucu gereçlere istenilen biçimin verilmesini keserek sağlayan araçlara kesici adı verilir.
Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, ağaç işleri makinelerinde ağaçların istenilen ölçüde bölümlere ayrılması, yüzeylerinin düzeltilmesi, lamba, kiniş, kordon açılması gibi işlemler için değişik özellikte kesicilere ihtiyaç vardır.
Kesiciler makineye takılması ile değişik tip ve çapta kordon istenilen şekilde kiniş vb. açılabilmesi sağlanmaktadır. Kesiciler değiştirilirken şu yol izlenebilir; Milin kasnakla irtibatta olduğu alt kısımda mili dönmeyecek şekilde sabitleyecek bir kol vardır. Bu kol 90° döndürüldüğünde mili kilitler ve dönmesini engeller. Sonrasında milin somununa ait olan anahtar milin en üst noktasında olan somuna takılır. Makinelerde bıçakların sökülme yönü milin dönme yönünedir. Yani somunda kontr somundur. Anlam olarak biz bıçağı tam sıkmadan bırak sakta sıkma yönü milin dönme yönüne ters olduğundan makinenin çalışma sırasında kendiliğinden bir ölçüde sıkma sağlamaktadır. Takılan anahtar ile milin dönme yönünde somun gevşetilerek varsa flanşlar ve kesici milden çıkarılarak ihtiyaç duyulan kesici mile takılır. Takılırken kesici ağzı bıçağın dönme yönünde olmasına dikkat edilmelidir. Kesici mile takıldıktan sonra somun tutturularak anahtar ile milin dönme yönüne ters olarak sıkma sağlanır. Sonrasında milin alt tarafındaki sabitleme pimi gevşetilir, siper istenilen yakınlığa getirildikten ve bıçak yüksekliği ayarlandıktan sonra çalışmaya başlanabilir.
Ağaç işleri makinelerinde kullanılan kesicileri etki şekillerine göre başlıca üç grupta toplamak mümkündür:
Bıçaklar: En fazla kullanılan bu kesiciler tek veya çok ağızlı olur. Mil çevresinde dönen kesici ağızlar birbiri peşi sıra ağaca dalarak talaş çıkarıp biçimlerine uygun bir şekil verir. bu sebepten makine bıçakları düz veya profilli olur. Freze bıçakları çok çeşitli şekillerde geliştirilmiştir.
1. Top bıçaklar: İş parçalarının kenarlarını temizlemede kordon ve lamba açmada değişik ağız ve biçimli bıçaklar kullanılır. Bunlar makine miline bağlanan top üzerine takılarak kullanılır. Bıçak sayısı 2-3 olmalıdır. Top genişliği 2-15 cm arasında değişmektedir.
2. Yaprak bıçaklar:Değişik ağız ve şekilli olan iki takım halinde bulunur. İki flanş arasında sıkıştırılarak kullanılır. Yaprak bıçaklar takılırken flanşların iyi sıkışması gerekir. Dar bıçaklar top üzerine takılarak flanşlar arasına sıkıştırılır.
3. Yıldız bıçaklar:Takım çeliğinin gövdesine çeşitli şekiller açılarak kullanılan bıçaklardır.
4. Disk bıçaklar: Değişik kalınlıklardaki derin zıvana ve kiniş açma işlemlerinde tek veya gruplar halinde kullanılan bıçaklardır.
5. Üstten takılan bıçaklar:Kırlangıç kuyruğu kanal ve kızak, değişik şekillerde profil çekmek üzere kullanılan bıçaklardır.
6. Grup bıçakları:Değişik şekillerde parçaları ve çok şekilli iş parçalarına şekil vermek amacıyla kullanılan ve birden fazla bıçaktan oluşan kesicilere denir. Bıçaklar ya bir bütün olarak yapılmış yada yaprak şeklinde bulunur. Yaprak bıçaklar doğrudan makine miline veya top ve başlık denilen özel taşıyıcılara takılarak kullanılır.
Yaprak bıçakların çalışırken fırlamamaları için başlıklara takılmalarında konik baskı kirişleri, kamalar ve cıvatalı sıkıcılarla gerekli emniyet şartları sağlanmıştır.
Çok değişik bıçaklara göre değişik taşıyıcı ve bağlama yöntemleri vardır. Makine bıçakları kesimde temiz bir yüzey ve üstün verim sağlamaktadır.
Testereler: Daha çok biçme yani ağaçları istenilen ölçüde bölümlere ayırmada kullanılan bu kesiciler başlıca düz(Şerit) veya dairesel(Daire testere) biçimde olurlar. Her ikisinde de mekanik etki şekli, doğrusal veya dairesel bir hareket sonucu, sivri uçlu dişlerin peş peşe ağaca dalarak koparması ve dişe verilen çapraza uygun bir boşluk bırakması olarak özetlenebilir. Bu sebepten biçmeden elde edilen kesim yüzeyi makine bıçakları kadar düzgün olamamaktadır.
Matkaplar: Bir dönüş hareketi sonucu eksen doğrultusunda ilerleyerek dairesel kesme yapan araçlara matkap denir. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, matkaplar özellikle bir delme aracı olup, alından kesme yapar. Silindirik yan yüzeylerin temiz çıkması veya zıvana delikleri gibi uzatılması gereken delme işlemlerinde matkabın yan kesicilerinin de bulunması gerekir. Matkaplarda, sürtünme yüzeyini azaltmak için kesici ağız çapı geriye doğru az veya çok düşürülmüştür.
1. Düz Şekillendirme; Bu yöntemin bir adı da sipere dayayarak çalışma olarak da adlandırılabilir. Bu yöntem daha çok düz parçalara lamba kiniş profil açma ve rendeleme işlemlerinde kullanılır. Şekillendirme işlemlerinde ön ve arka siper aynı hizada ayarlanırken rendeleme işlemlerinde arka siper talaş kalınlığı kadar öne çıkarılır.
Frezeleme sayesinde birçok işlem yapılabilmektedir. Bunlar arasında diş açma, kanal açma, havsa açma gibi işlemler sayılabilir .
Bütün bu işlemler bıçakların değiştirilmesiyle gerçekleştirilmektedir.Vals-alın bıçaklarda aynı anda aralarında 90°Tık açı bulunan iki yüzeyin işlenmesi, kanal bıçaklarıyla kanal açılması, profil bıçaklarla çeşitli profillerin işlenmesi, modül-vals bıçaklarla dişli çarkların imali mümkündür. Bıçaklar üzerindeki kesme kenarları düz veya helisel olabilir.
Delme
Genellikle delmede parça sabit durur, takım kesme ve ilerleme hareketi yapar Çok derin deliklerde ise parça döner, takım ilerleme hareketi yapar. Delme takımlarına matkap adı verilir.Delmede önemli etkenlerden birisi, matkabın uç açısıdır. Şekil 256fda görülen uç açısı, delinecek malzemeye göre değişir. Bu açı çelikte 150°. alüminyumda 90° ve çinkoda 60°’dir. Delmede önemli olan diğer bir açıda, helis açısıdır. Helis açısı 0° -45° arasında olup, sert malzemelerde küçük, yumuşak malzemelerde büyük değerler seçilir.Delmede kullanılan matkapların ömürleri, mm cinsinden delme uzunluğuyla ifade edilir. Matkap ömrüne iş parçası ve matkap malzemesinin cinsi, kesme sıvısı, kesme hızı gibi faktörler etki etmektedir
